Frans Hartog: ‘Zelf het goede voorbeeld geven’
Frans Hartog (Installatietechniek Hartog) over ontwikkelingen in installatietechniek
Vijf jaar geleden vertelde Frans Hartog in Change Your Business dat de crisis van 2012 in zijn bedrijf had gezorgd voor een herbezinning op de toekomst. “Hoe nu verder? Wat wordt de focus voor de komende decennia en wat wordt daarin onze rol?” Omdat Frans Hartog als een van de eerste bedrijven al jaren bezig was met ontwikkelingen rond de energietransitie was de oplossing eenvoudig. “Volledige focus op nieuwe technieken en samenwerking zoeken met bedrijven met dezelfde visie. En natuurlijk zelf het goede voorbeeld geven. Dat hebben we gedaan.”
Installatietechniek Hartog ging in 1949 als loodgietersbedrijf van start. In 1964 kreeg het bedrijf een enorme boost als gevolg van de overgang naar gas in Nederland. Frans Hartog kwam als derde generatie in 1974 aan het roer. Hij voerde meteen een professionaliseringsslag door en vergrootte de klantenportefeuille. In 2009 werd de crisis voelbaar en het bedrijf voerde een reorganisatie door. Het was ook een goed moment om op zoek te gaan naar nieuwe vormen van verwarming en koeling van huizen en bedrijfspanden. De eerste tekenen van de energietransitie werden langzaam zichtbaar en Frans Hartog geloofde helemaal in de technieken rond koude- en warmteopslag. Inmiddels zijn we tien jaar verder en zijn de technieken geperfectioneerd.
Nieuwe technieken
“Dat we vijftien jaar geleden al aan de slag gingen met nieuwe energiebesparende technieken was belangrijk”, vertelt Frans. “Ik zag dat toen als de nieuwe weg, nieuwe klimaatdoelstellingen werden door overheden steeds vaker op de agenda geplaats, er kwam wetgeving, er werden subsidieregelingen opgetuigd en dat leidde er allemaal toe dat bijvoorbeeld werd besloten om vanaf 2020 nieuwbouw energieneutraal op te leveren. Omdat wij vroeg zijn ingestapt bouwden we veel expertise op en zijn we de logische partner in bouw en service van nieuwe installaties. Inmiddels hebben we een mooie portfolio van succesvol afgeronde projecten, waarbij verschillende technieken werden ingezet. Zoals bijvoorbeeld 24 appartementen die we in opdracht van Oosterpoort Projectontwikkeling volledig duurzaam hebben verwarmd en gekoeld. Dat deden we met brontechniek met warmtepompen, vloerverwarming- en koelingssystemen. Dat deden we samen met het Nederlandse bedrijf Nathan als gelijkwaardige partners met elk hun eigen focus en specialisme. Dat is volgens mij de manier waarop we moeten leren handelen. Vanuit een positief kritische houding kijken naar verbeterpunten en die ook uitvoeren. Dat levert een maximaal resultaat. Dat is niet alleen efficiënt, het werkt ook prettig, met als uitkomst een kwalitatief hoogstaand duurzaam energiesysteem en optimaal woonplezier voor gebruikers.”
Energielabel-C
De uitdrukking: ‘de zoon van de schoenmaker loopt op klompen’ gold een tijdje ook voor het bedrijf van Frans Hartog. “Te drukke planning, de ene opdracht na de andere en de klant gaat altijd voor, elke ondernemer weet hoe dat gaat. Maar dat hebben we inmiddels drastisch aangepast. We stookten op gas, onze koeling was onvoldoende en ook ons ventilatiesysteem en onze klimaatinstallatie waren aan verbetering toe. Dat hebben we rigoureus aangepakt en alles volledig gasloos gemaakt. Het dak vol met zonnepanelen, een nieuw ventilatiesysteem, alles koel in de zomer en behaaglijk warm in de winter. We voldoen nu aan energieprestatie BENG (Bijna Energie Neutrale Gebouwen). Dat is in eis die op 1 januari 2021 is ingevoerd voor de vergunningaanvraag van alle nieuwbouw, zowel woningbouw als utiliteit.” Op 1 januari 2023 treedt een nieuwe wet in werking die kantoren groter dan 100 m2 verplicht om energielabel-C te halen. “Dat lijkt een enorme uitdaging en als je in aantallen kijkt klopt dat ook, want de helft van de kantoren voldoet daar op dit moment niet aan of heeft zelfs helemaal geen label. De realiteit is dat je in veel gevallen vrij gemakkelijk enkele stappen in energielabel kunt stijgen. Eenvoudige maatregelen: betere isolatie, overstappen naar LED-verlichting en aanpassingen aan de technische installatie brengen je al op het gewenste niveau. Dat ligt voor elk kantoor anders, dus maatwerk is nodig en daar heb je professionals voor nodig.”
Kosten lager?
Frans Hartog wijst er op dat het verhaal dat aanpassingen in energiezuinige systemen enorme bezuinigingen opleveren niet helemaal klopt. “Je hebt te maken met investeringen die vaak een langere terugverdientijd vergen. Dat je dus meteen geld verdient aan je nieuwe systeem is niet waar. Bovendien hangt de terugverdientijd erg af van de systemen waarvoor je kiest. In ons geval maakt het bijvoorbeeld geen wereld van verschil in energiekosten. We gebruiken geen gas, maar wel veel elektriciteit, die we overigens voor een belangrijk deel zelf opwekken. Maar ook dat kost geld. Doel zou dus niet moeten zijn op meteen geld te besparen, maar om bij te dragen aan een duurzame wereld zonder gebruik van fossiele brandstoffen.”
Tussenfase
Volgens Frans Hartog is de volledige focus op elektriciteit maar een tussenfase in de race naar een duurzame wereld. “Elektriciteit is op dit moment het enige alternatief voor gas, ik denk dat op termijn de rol van waterstof veel belangrijker gaat worden, het zal in de komende energietransitie een beslissende rol spelen. Inpassing van wind- en zonenergie in ons huidig energienetwerk levert grote uitdagingen op, in beschikbaarheid van zon en wind en daardoor met name in opslag en vervoer. Ons elektriciteitsnetwerk zit in sommige delen van Nederland nu al aan zijn maximale capaciteit, sommige producenten worden beperkt in hun aanvoercapaciteit. Wil je straks bijvoorbeeld vijf keer zoveel elektriciteit opwekken, dan zal het netwerk met dezelfde factor moeten worden uitgebreid. Dat zie ik niet zo snel gebeuren. Waterstof als energiedrager wordt in de toekomst het belangrijkste deel van de oplossing.”
Waterstof
Hoe werkt waterstof eigenlijk? Zuiver waterstof (H2) komt niet voor in de natuur, het wordt gemaakt door de omvorming van fossiele brandstoffen (grijze waterstof) of door elektrolyse (groene waterstof wanneer groene stroom wordt gebruikt). Dat laatste geval is interessant, want daar komt geen CO2 bij vrij. Elektrolyse is vrij eenvoudig, je stuurt elektriciteit door water en er ontstaat zuurstof en waterstof. Het proces is omkeerbaar, dus wanneer je zuurstof en waterstof bij elkaar brengt ontstaat er water en elektriciteit. Waterstof zelf is dus geen vorm van energie, het is een energiedrager, die via elektrolyse wordt omgezet in elektriciteit. Het eerste deel van het proces vindt plaats in zogeheten elektrolyzers. Waterstof wordt opgeslagen, bijvoorbeeld in gasflessen, containers of – op grote schaal – in zoutcavernes, die nu ook al worden gebruikt voor de opslag van aardgas. Die opslag is nodig, omdat de vraag naar en het aanbod van groene energie nooit stabiel is. Distributie van waterstof kan geschieden door de bestaande fijnmazige infrastructuur voor aardgas te gebruiken. Die ligt er al, vrijwel elk huis en gebouw in Nederland is aangesloten op de gasleiding. Daar zijn wel aanpassingen voor nodig, maar die investeringen worden voor heel Nederland geraamd op zo’n vijf miljard euro en dat is een gering bedrag voor een complete energietransitie. Dat betekent dus dat je met eenzelfde operatie als uitgevoerd in de jaren zestig waterstof, net als aardgas toen, naar elk huishouden in Nederland kunt brengen. Een relatief kleine installatie zet in huis waterstof om in elektriciteit, het afvalproduct is water. Hoe mooi wil je het hebben, de combinatie van elektriciteit (uit wind of zon) en water zorgt voor waterstof. Hoe staat het met de veiligheid? H2 is het lichtste element uit het periodieke systeem. Komt waterstof vrij dan stijgt het met een snelheid van twintig meter per seconde op. Waterstof is net als aardgas brandbaar, maar het is in de vrije lucht veel veiliger dan fossiele brandstoffen. Daar gaan we op termijn dus naartoe. Het grootste obstakel is de obstructie van partijen die fossiele brandstoffen leveren, maar uiteindelijk zullen zij de strijd verliezen. Je ziet nu al producenten van gasverwarmingsketels experimenteren met ketels die zijn voorbereid op waterstof. Dat wordt de toekomst.”
Enthousiast
‘Elk nadeel heeft zijn voordeel’. De bekende uitspraak van Johan Cruijff blijkt vaak waar. “Ook in ons geval”, vertelt Frans Hartog. “De crisis van 2010 heeft me op het pad gezet van nieuwe duurzame technieken. Daar zijn we inmiddels in gespecialiseerd. Die projecten voeren we uit met een enthousiaste groep medewerkers, die in kennis met deze nieuwe ontwikkelingen zijn meegegroeid. Kwaliteit staat hier voorop, wij geloven niet in ‘massa is kassa’. In onze visie moet je de dingen die je doet meteen goed doen, 100% rendement leveren. En dan merk je dat je leiding geeft aan een florerend bedrijf, een prettige gedachte.”
