Het recht op eerlijke informatie

Voor ons is het de normaalste zaak van de wereld, zo gewoon dat je er eigenlijk nooit bij stil staat: het recht op gedegen, objectieve informatie via door jezelf gekozen kanalen. Nou kun je objectief ook bij ons met een korreltje zout nemen, elk medium heeft een kleur of grondrichting, maar in essentie is wat ze schrijven of uitzenden geen lariekoek. Ik maak hier toch even een uitzondering voor Ongehoord Nederland. Ongehoord dat de NPO dat met gemeenschapsgeld mogelijk maakt. Ook social media zijn zo onbetrouwbaar als de pest, maar een groot deel van de bevolking houdt daar bewust of onbewust toch rekening mee. Het credo ‘als het in de krant staat is het waar’ geldt ook in Nederland niet meer helemaal. Maar toch. Het overgrote deel van wat je aan nieuws voorbij ziet komen is gecheckt of, als dat niet tot de mogelijkheden behoort, er wordt gewaarschuwd dat het nieuws niet te controleren viel.

Dat is ook de situatie nu we te maken hebben met een oorlog in Oekraïne. De berichtgeving is grotendeels accuraat. Dat geldt in Rusland niet. Alleen al het feit dat ik hier over een oorlog spreek zou me in Rusland een gevangenisstraf van vijftien jaar kunnen opleveren. Rusland kent alleen nog maar staatsmedia, die keurig doorgeven wat hen door de machthebbers wordt ingefluisterd. De weinige onafhankelijke persbureaus, kranten en tv-zenders zijn verboden en gesloten. Vrije nieuwsgaring was altijd al moeilijk, maar is nu onmogelijk. Ook de buitenlandse pers wordt zoveel mogelijk aan banden gelegd, het werk wordt hen zo moeilijk mogelijk gemaakt en er is altijd dreiging. Journalisten zijn steeds vaker doelwit van dodelijk geweld. Elk jaar worden er honderden over de hele wereld tijdens hun werk gedood, dat zal naar verwachting in Oekraïne niet anders zijn. Waarom? Omdat ze een onwelgevallige waarheid aan het licht brengen. Dat mag niet. De bevolking is verplicht te geloven wat de machthebbers haar voorkauwt. En een groot deel van de bevolking gelooft inderdaad wat ze dagelijks krijgt voorgeschoteld. Maar niet iedereen, de gemiddelde Rus is even intelligent en waarschijnlijk ‘streetwiser’ dan de gemiddelde Europeaan. Alleen hij heeft geen toegang meer tot objectief nieuws. Hij weet dat het zaakje stinkt, maar hij weet niet wat er gebeurt en op welke schaal. Voor hem is het afwachten, voor ons trouwens ook. In Westerse media wordt stevig gespeculeerd (ik schrijf gespeculeerd, omdat niemand echt weet wat er speelt in het Kremlin) dat Poetin de weg kwijt is. Dat betwijfel ik. Hij speelt dit spel al jaren, alleen verhoogt hij nu de inzet. Hij heeft al decennia geleden zijn actieplan ontvouwt. Probleem is dat we niet goed weten hoe we hem kunnen stoppen en of we hem kunnen stoppen. De tijd zal het leren, maar wie hoopt dat Poetin bij zinnen komt hoopt ijdel.