‘De groei van AI wordt altijd gedreven door commercie’
De gevaren van AI volgens techfilosoof Éric Sadin
AI beheerst nu al veelal onbewust ons leven en die invloed wordt met de dag groter. Is dat een zegen of een vloek? Voor- en tegenstanders roeren zich dagelijks met voor hen voor de hand liggende argumenten. Het helpt ons als individu en maatschappij vooruit, het maakt je leven gemakkelijker, je hebt meer en een betere regie over je leven, het speelt zo langzamerhand een onmisbare rol in bijvoorbeeld techniek en wetenschap, in medische zorg en die invloed zal gelukkig alleen nog maar groeien. Tegenstanders waarschuwen voor de inbreuk op privacy, voor de uitsluiting van een deel van de maatschappij en voor de ongebreidelde groei van AI. Ontwikkelaars voelen zich oppermachtig, worden door God nog gebod beperkt. Hun drijfveer is winst, want achter elke ontwikkeling zit een commercieel bedrijf en dan is aandeelhouderswaarde altijd leidend. En het grootste gevaar, die ontwikkeling is niet meer in de hand te houden. Ook niet door wet- en regelgeving, want die is altijd volgend. De gevaren van AI volgens Éric Sadin.
De overgrote meerderheid van de mensheid heeft eigenlijk nauwelijks een idee van de invloed die AI op hun leven heeft. Natuurlijk zien ze de voordelen, kunnen ze al navigerend op dat onbekende plekje in hun favoriete vakantieland terecht komen, laten ze ChatGPT hun scriptie schijven, smullen ze van de leuke beelden die algoritmes hen op hun smartphones aanbieden, zetten ze op afstand hun verwarming thuis aan en bestellen ze vanaf de bank fluitend het zoveelste paar schoenen of hun eten. Maar die nadelen? Privacy? Gezichts- of stemherkenning? Alle privégegevens die aan de hoogste bieder worden verkocht? Spyware? Malware? Invloed op verkiezingen? Nou ja, elk voordeel heeft zijn nadeel. En er zijn natuurlijk grote voordelen, maar wegen die op tegen de nadelen?
AI is commercie
De Franse techfilosoof Éric Sadin houdt zich wel met die vragen bezig. Hij houdt zich bezig met de essentie van AI, wat doet het werkelijk met ons, verandert AI niet alleen ons leven, maar ook onszelf? Hij schreef in 2023 zijn tiende boek: ‘Het spectrale leven. Een bespiegeling op het tijdperk van metaverse en generatieve AI’. De rode draad in zijn werk is de totale digitalisering van het leven. Sadin beschrijft niet alleen de start van de digitalisering, die voor hem zo’n beetje begint met de opkomst van de smartphone in 2007, maar hij voorspelt vooral hoe ons leven zich in dit digitale tijdsperk verder zal ontwikkelen. En die voorspelling is niet al te optimistisch. Volgens Sadin verliezen menselijke relaties steeds vaker hun fysieke dimensies en raken we steeds verder in een collectief isolement. Dat begon tijdens corona, iedereen die achter zijn eigen scherm vergaderde, deelnam aan borrels of gewoon zijn werk deed. Dat noemt Sadin metaverse en daar zijn we na de pandemie gewoon mee verder gegaan. Hij heeft het over de volledige vercommercialisering van het leven, want de groei in techniek wordt altijd gedreven door commercie. Die ontwikkeling is volgens hem al lang aan de gang, maar raakte door AI in een stroomversnelling. Systemen verzamelen oneindig veel data, weten vrijwel alles van iedereen en daar maken ze handig gebruik van, bijvoorbeeld door je gevraagd en ongevraagd aanbiedingen te doen en op talloze manieren je gedrag te sturen. AI is volgens Sadin een andere vorm van rationaliteit, niet vergelijkbaar met menselijke intelligentie. Hij zet dan ook grote vraagtekens bij de term kunstmatige intelligentie, want er is volgens Sadin geen sprake van intelligentie vergelijkbaar met de menselijke. Er is sprake van een mix van enorme hoeveelheden data, rationaliteit (beter organiseren, alles sneller toegankelijk en efficiënter maken) en commercie. Er is geen sprake van menselijke intelligentie, het is de uitkomst van de werkzaamheden van de techindustrie, het dient geen enkel publiek belang, het dient alleen private belangen.
Generatieve AI
Volgens Sadin zullen we steeds vaker onze beslissingen door AI laten nemen. Hij noemt als een duidelijk voorbeeld de rol van AI in sollicitatieprocedures. Nu worden de eerste selectieronden uitgevoerd via AI-systemen, die uiteindelijk met een klein aantal kandidaten op de proppen komt. Pas in het laatste stadium gaat de mens weer een rol spelen en het is volgens hem een kwestie van tijd voordat ook hun inbreng zal verdwijnen. AI vormt in zijn ogen een directe bedreiging voor de mens, omdat de systemen op termijn ons alle beslissingen uit handen zullen nemen. Hij noemt bijvoorbeeld de invloed van ChatGPT, maar ook door AI gemaakte video en audio, voiceclones en deepfakes sturen ons die kant op. Dat noemt hij generatieve AI, een vorm van AI die via een prompt op commando teksten, afbeeldingen, audio en andere content kan genereren. Sadin wijst ook op de inhoud van zijn boek ‘Het tijdperk van de Ik-tiran uit 2020’. Door de opkomst van het internet, de smartphone en sociale media zijn we onszelf als het centrum van de wereld gaan zien en worden gedeelde waarden en principes steeds minder de basis van onze samenleving. Het ‘ik’ wordt essentieel en AI maakt dat mogelijk, ‘jij‘ verdwijnt naar de achtergrond. Dat leidt tot een samenleving waarin het individu centraal staat en de rest er niet meer toe doet. De ultieme vorm van egoïsme, die leidt tot verspintering en het belang van de eenling. De andere kant van de medaille is dat het ook leidt tot eenzaamheid en isolement. Ik creëer mijn eigen wereld, die perfect in lijn is met mijn gedachten en die voldoet aan mijn wensen en ik ben doof voor de waarden en normen van anderen. Wat is daarvoor de oplossing? Rigoureus verbieden, in elk geval weg met generatieve AI. Waarom? Omdat het alleen de belangen dient van een aantal techmiljardiairs en omdat het oncontroleerbaar is. Gaat dat lukken? Waarschijnlijk niet. We zitten op de rijdende trein, die langzaam maar zeker steeds meer snelheid maakt. Het Europees parlement probeert hier en daar door wetgeving obstructies aan te brengen, maar dat is te laat en te weinig. Het lijkt er op dat de sleutel van de mensheid in handen is van de techindustrie en dat belooft weinig goeds.
