Column Wouter van der Loon: ‘Positief’

Hoewel de term positief nu vooral lijkt te gaan over de mogelijke testuitslag na een coronatest, geeft een andere inhoud van de term weer hoe je in het leven kunt staan. Zeker van jezelf, oplossingsgericht, actiegericht en optimisme zijn daarbij kernbegrippen. Onder invloed van met name Amerikaanse (populaire) psychologie wordt een positieve levenshouding gezien als ideaal en iets wat ieder mens zou moeten leren. Positiviteit als basis van succes en geluk. Het lijkt evident dat piekeren en bij de pakken neerzitten je als mens minder opleveren dan ergens in geloven, doelen stellen en ‘er voor gaan’. Gelukkig zijn lijkt vaker gepaard te gaan met positiviteit dan met negativiteit. Niks mis dus met positief zijn of willen zijn.

Maar wat als het leven tegenzit?  Als jouw gezondheid je in de steek laat, het slecht gaat met mensen om wie je geeft, corona-maatregelen jouw bedrijf aan de rand van de afgrond brengen (of zelfs over die rand)? Zeker dan kunnen de beperkingen of grenzen van een positieve levenshouding zichtbaar worden. Ook ‘winnaars’ kunnen immers verliezen! Wat is de keerzijde van positiviteit?

Allereerst is er het gevaar dat positiviteit meer een norm is dan echt een weergave van hoe je je voelt. Je bent niet positief, maar je moet (van jezelf) positief zijn. Het gevaar is dan dat je weinig aandacht hebt voor jouw eigen gevoelens, omdat je ze niet echt passend vindt met hoe je wilt denken en zijn. Dat is  een vorm van vervreemd raken van jezelf. Positiviteit als moeten en als schijn. Hoe vind je in die situatie een balans tussen de moed niet verliezen en contact houden met jouw eigen negatieve gevoelens, angst, somberheid, verdriet, onzekerheid? Mij heeft meditatie daarbij wel goed geholpen. De eigen gevoelens observeren en realiseren dat ze er zijn, maar dat je die gevoelens niet bent. En ook negatieve gevoelens accepteren als behorende bij jou.

Een tweede risico kan zijn dat positief denken leidt tot een wereldbeeld of zelfbeeld waarin alles maakbaar is: als je maar echt wilt, dan kan alles. Er is een hele stroming van (zelfhulp-)boeken die dit idee propageert. Maar niet alles is maakbaar. Corona of een mafkees in het Kremlin kunnen de maakbaarheid van veel dingen en voor veel mensen blokkeren. En we worden oud en kunnen ziek worden. En hoe leuk ik het ook zou vinden, met 67 jaar word ik nooit Olympisch kampioen of topvoetballer, om maar eens wat te noemen. Gevolg van te positief denken kan zijn dat je denkt dat succes alleen aan jou zelf te danken is, maar de logische keerzijde is dan ook dat falen ook alleen aan jou zelf te verwijten valt. Dat kan een hard en weinig constructief (dus niet positief) oordeel over jezelf of anderen zijn. Soms komt het falen door  de eigen houding of gedrag, maar soms moeten mensen zich ook schikken naar de situatie waar zij mee te dealen hebben. Soms is het leven ook het dragen van een niet gekozen lot.

Acceptatie is hier wel een sleutelwoord. Acceptatie van grenzen, wetmatigheden en onvermijdelijkheden. Acceptatie van de eigen imperfectie en beperkingen of de imperfectie en beperkingen van anderen.  Dat betekent vanzelfsprekend niet dat je je bij alles neerlegt. Vrede vinden met hoe het is, kan ook tot actie en hernieuwde doelen leiden. Het onvermijdelijke accepteren, maar het niet te snel als iets onvermijdelijks zien. Clementie en begrip voor de mens, anderen en jijzelf, als feilbaar wezen. Positiviteit en acceptatie als complementair; geloven in het aanpakken van het mogelijke en accepteren van de gegevenheid van het (voor jou) niet mogelijke.

Wouter van der Loon

Pensionado en organisatiecoach