Vertrouwen is geschaad, hoe nu verder?

Uit een onderzoek van het wetenschappelijk tijdschrift The Lancet bleek onlangs dat besmettings- en sterftecijfers significant lager zijn in landen waar burgers hun overheid vertrouwen. Denemarken en Zweden zijn daarvoor treffende voorbeelden. Die overheden slaagden er beter in het virus te controleren, omdat burgers massaal gehoor gaven aan overheidsmaatregelen. En daar heeft de Nederlandse overheid zelf een vertrouwensprobleem gecreëerd. Er was geen duidelijke koers: wel of geen mondkapjes, wel of geen 3G, wel of geen sneltesten, wel of niet vaccineren en toen die besluiten eenmaal waren genomen kwam de campagne tergend langzaam op gang. Opvallend was bovendien dat onze regeringsmaatregelen vaak significant anders waren dan in de ons omringende landen.
Een zwalkend beleid zorgt niet alleen voor onrust, maar ook voor een groeiende weerstand en dus nam het publieke vertrouwen in de overheid dramatisch af. Tijdens de eerste maanden van de coronacrisis in 2020 had meer dan 80% van de Nederlandse bevolking vertrouwen in het gevoerde beleid. Dat percentage is inmiddels gezakt naar zo’n 20%. Natuurlijk spelen meerdere factoren een rol. Neem bijvoorbeeld de Toeslagenaffaire en de ronduit knullige afhandeling van dit probleem, de manier waarop de overheid zich liet verrassen in Afghanistan, het Gronings gas, de val van de regering, de verdere polarisatie in het parlement en de langdurige kabinetsformatie. Duidelijk is dat de overheid haar zaken niet op orde heeft. Door een verouderd ICT-systeem is de Belastingdienst niet in staat om maatregelen die eigenlijk snel zouden moeten worden genomen (geen BTW op fruit en groenten, gratis kinderopvang of nieuwe wetgeving rond vermogensbelasting) in het gunstigste geval pas over een jaar of vier te behandelen. Eigenlijk te schandalig voor woorden en ook niet uit te leggen. Dat alles zorgt ervoor dat elke beslissing en elk publiek optreden van overheidsdienaren met argusogen wordt gevolgd.
Hoe nu verder? Wie het weet mag het zeggen. De overheid is aan zet, dat is helder, maar de verwachtingen zijn niet hooggespannen. Het terugwinnen van vertrouwen is namelijk een moeizaam en langdurig proces, dat start met kleine successen. Succes begint met een plan, een visie, een helder uitvoeringstraject met tussentijdse doelen en een eindpunt. En daarvan is nog niets zichtbaar.