‘Laaggeletterdheid, doe er wat aan’

In Nederland zijn 2,5 miljoen mensen laaggeletterd. Dat betekent dat ze moeite hebben met lezen, rekenen of met beide. Dat levert veel problemen op in het dagelijks leven, dus ook op het werk. Daar ligt een mooie taak voor werkgevers. Niet alleen om hun medewerkers te helpen in hun dagelijkse bestaan, maar ook om bijvoorbeeld de veiligheid in hun bedrijf te vergroten en de productiviteit te vergroten.

Je bent als volwassenen laaggeletterd als je moeite hebt met lezen, schrijven en/of rekenen. Een volwassenen die laaggeletterd is, is dus geen analfabeet. Een laaggeletterde kan wel lezen en schrijven, alleen niet goed genoeg om helemaal mee te kunnen doen in de samenleving. Mensen die laaggeletterd zijn hebben vaak ook beperkte digitale vaardigheden. In bijna alle gevallen heeft onvoldoende taalbeheersing negatieve gevolgen. Mensen met een lage taalvaardigheid hebben vaker moeite met het invullen van formulieren of dossiers, versturen van e-mails en het lezen van veiligheidsinstructies. Laaggeletterdheid heeft effect op geldzaken, gezondheid, gezin en werk.

De getallen

Nederland telt dus 2,5 miljoen laaggeletterden, waarvan 1.8 miljoen mensen tussen de 16 en 65 jaar. Meer dan de helft van hen heeft Nederlands als moedertaal. Bijna 740.000 65-plussers hebben moeite met taal en/of rekenen. Er zijn dus meer ouderen dan jongeren laaggeletterd. Meer dan de helft van de laaggeletterden heeft een baan. Ze hebben wel vaker moeite met het vinden van een baan, ze zijn vaker ziek en vaker afhankelijk van een uitkering dan niet-laaggeletterden. Dat laaggeletterdheid vaak voorkomt in combinatie met een lage digitale ontwikkeling heeft ook gevolgen. Digitale kennis wordt bijvoorbeeld op de werkvloer steeds belangrijker. Stel je voor dat je veiligheidsvoorschriften en werkinstructies niet kunt lezen. Dat word je baan behoorlijk ingewikkeld en een stuk gevaarlijker. Je blijft ook verstoken van de digitale informatie die de Rijksoverheid verstrekt, bijvoorbeeld over de recente vaccinaties. Laaggeletterden doen vaker een beroep op de gezondheidszorg. Ze voelen zich minder gezond en dat zijn ze ook. Ze hebben een grotere kans om eerder te sterven.  Laaggeletterde patiënten hebben bijvoorbeeld moeite met het begrijpen van schriftelijke informatie over hun ziekte, met de mondelinge voorlichting van hun zorgverlener en met zelfmanagement bij chronische aandoeningen. Onjuist gebruik van medicatie en therapie-ontrouw komen veel voor onder laaggeletterde patiënten.

Taboe en schaamte

Laaggeletterdheid onder werknemers komt het meeste voor in de schoonmaakbranche, bouw en industrie en in productiebedrijven. Het is de taak van werkgevers om laaggeletterdheid in hun bedrijf op te sporen. Niet alleen in verband met veiligheid, maar ook uit efficiency-overwegingen. De productiviteit stijgt aantoonbaar wanneer iedereen voldoende kan lezen en rekenen. Het bestrijden van laaggeletterdheid begint met het herkennen ervan. Dat is moeilijk omdat laaggeletterden zich vaak schamen. Het is een taboe, ze verbergen het. Toch zijn er altijd signalen. ‘Dat vul ik thuis wel even in’, of ‘ik ben mijn bril vergeten’, ‘ik heb een zere hand, vul jij dat even in’. Laaggeletterden lezen zonder hun ogen te bewegen, hebben een slecht leesbaar handschrift of gebruiken geen leestekens. Ze hebben geen e-mailadres, hebben moeite met navigatie of mobiel bankieren en ze groeien zelden verder in hun werk. Dat verbergen kan ver gaan. Denk aan een stratenmaker die in het weekend met zijn vrouw naar een adres rijdt waar hij de volgende week moet werken. Hij kan namelijk geen straatnaamborden lezen.

Screenen

Werkgevers moeten laaggeletterdheid bespreekbaar maken in hun bedrijf. Laat weten dat veel mensen moeite hebben met taal en rekenen en dat het geen  schande is. Vertel ook dat je het alsnog kunt leren. Er zijn volop cursussen voor volwassenen, in kleine groepen of één-op-één, vaak zijn ze gratis of kun je meedoen voor een laag bedrag. Veel bedrijven vergoeden zo’n opleiding. Werkgevers kunnen screenen op laaggeletterdheid, bijvoorbeeld met een digitale basismeter, met taalverkenners of door contextgerichte vragen te stellen. Meer informatie is te vinden op lezenenschrijven.nl. Daarom een oproep aan werkgevers: Maak de aanpak van laaggeletterdheid tot onderdeel van het HR-beleid en monitor op voortgang. Het is de moeite dubbel en dwars waard.