‘Nederland na corona’

Over de leaseauto en het recht op onbereikbaar zijn

Er leek geen eind aan te komen, aan al die maatregelen die ons belemmerden in ons normale leven. De avondklok, maximaal één gast op bezoek, horeca dicht, mondkapje op en afstand houden. Inmiddels zijn we weer bijna terug naar normaal, ook de publieke ruimte is weer van ons. We kunnen weer tot twaalf uur in de kroeg zitten, een theater bezoeken en (bijna) massaal naar een festival, we mogen weer allemaal naar kantoor en die vermaledijde mondkapjes behoren bijna overal tot het verleden. Maar gaan we weer terug naar het oude normaal of is er het afgelopen jaar toch het een en ander definitief veranderd?

Het gaat weer wat beter met patiënt Nederland. De meeste coronamaatregelen zijn van tafel of worden naar verwachting binnenkort ingetrokken en dat geeft Nederlanders weer een algemeen gevoel van vrijheid. We mogen weer bijna alles wat we afgelopen jaar zo node hebben gemist, maar niet alles zal hetzelfde zijn. Dan heb ik het niet over vaccinatiepaspoorten of verplichte testen voor festivalbezoek. We denken nu bijvoorbeeld anders over thuiswerken. We hebben ontdekt dat we thuis minstens zo goed (waarschijnlijk beter) presteren als op kantoor en dat heeft gevolgen. Wat gebeurt er dan met al die werkplekken op kantoor? En welke gevolgen heeft het voor de dagelijkse verkeersdruk, de leasemarkt, het openbaar vervoer en al die zakenreizen? En hoe gaan we het economisch weer een beetje op de rit krijgen?

Economie

Om met dat laatste onderwerp te beginnen, de economie heeft flinke klappen gehad, maar in Nederland toch in mindere mate dan in veel andere landen. De economie kromp hier in 2020 met 3,7%, vooral door de lagere consumptie door huishoudens, maar ook de investeringen en het handelssaldo droegen bij aan de krimp. Onze economie lijkt zich echter opvallend snel te herstellen. Die verwachting staat of valt natuurlijk met het al dan niet optreden van nieuwe virusvarianten en een eventuele vierde golf. Het vaccinatietempo is bepalend voor het bereiken van groepsimmuniteit en dat lijkt de goede kant op te gaan. Als dat meezit zal de Nederlandse economie volgens het CBS dit jaar met 3,8% groeien. Dat zal overigens sterk per sector en ook per regio verschillen. De logistieke sector, de (technische) industrie, horeca en zorg zullen dit jaar waarschijnlijk bovengemiddeld groeien. Voor het onderwijs, de agrarische sector en de specialistische dienstverlening zal dat veel minder het geval zijn en voor de bouw wordt zelfs een krimp verwacht. Er zijn ook sterke regionale verschillen. De groei zal met name plaatsvinden in de Randstad en in industriële regio’s als Zuidwest-Overijssel, Zuid-Limburg en Zuidoost-Brabant (Brainport Eindhoven).

Thuiswerken als recht

Nederlanders hebben tijdens corona de voordelen van thuiswerken ontdekt en dat wordt een blijvertje. Wat in eerste instantie nog werd gezien als een door de overheid afgedwongen maatregel bleek in de praktijk ernstig mee te vallen. Sterker nog, het was een zegen en een grote groep werknemers zal structureel een deel van zijn werkzaamheden thuis gaan verrichten. Dat zal per sector verschillen, sommige beroepen lenen zich eenvoudig niet voor thuiswerken, maar kantoorwerk kan in principe voor een belangrijk deel vanaf elke werkplek geschieden. Daarvoor zijn wel aanpassingen nodig, niet alleen wat het arboproof maken van de werkplek betreft, maar er zal ook een thuiswerkbeleid vorm moeten krijgen. Dan heb je het bijvoorbeeld over vergoedingen voor stroom, verwarming en koffie. En er zullen afspraken moeten worden gemaakt over zaken als bereikbaarheid en het recht op thuiswerken. Dat is voor de meeste werkgevers niet zo’n probleem. Ze willen het alleen niet in wetten regelen, maar via de cao’s of arbeidsvoorwaardenregelingen, omdat het maatwerk blijft per bedrijf of organisatie. Werkgevers zijn geen tegenstander van het hybride werken, het mag alleen geen verplichting worden. Ze willen het voor hun eigen bedrijf met hun eigen werknemers op maat regelen. Als thuiswerken het arbeidsproces niet verstoort is er volgens hen niet zo veel aan de hand. Daar denkt het FNV anders over. Dat moet wettelijk worden geregeld om te voorkomen dat werknemers die nu hybride werken op enig moment kunnen worden gedwongen terug te keren naar kantoor. Overigens lijkt al dan niet thuiswerken in de praktijk zelden tot conflicten, werkgever en werknemer komen er bijna altijd wel uit.

Het recht op onbereikbaarheid is echter volledig nieuw. Door thuis te werken is de kans groot dat de grens tussen werk en privé nog sterker vervaagt. Volgens een onderzoek van FNV willen veel thuiswerkers dat er een duidelijkere scheiding komt tussen werktijd en vrijetijd. Driekwart van de ondervraagden wil dat er wettelijk wordt vastgelegd dat ze na werktijd daadwerkelijk offline kunnen zijn. Geen mails meer ’s avonds, geen ‘dringende’ telefoontjes om 23.00 uur. Die werkwijze is er zeker tijdens corona stiekem ingeslopen.

Auto van de zaak

Voor de ene medewerker een noodzakelijk kwaad, voor de ander een bewijs van een succesvolle carrière. Nou is er in de leasemarkt de laatste jaren al een verschuiving zichtbaar, millennials zijn niet meer zo gefocust op de auto van de zaak, die willen gewoon uitdagend werk. Om een ICT-ondernemer te citeren: “Vroeger zat ik een uur te dimdammen over allerlei extra’s in de leaseauto. Dat verandert. Nu krijg ik te horen dat iemand best drie dagen voor ons wil komen werken, maar alleen als hij of zij wordt ingeschakeld in uitdagende projecten. De term auto valt niet eens.” Die trend zet door, auto’s delen wordt normaler en gebruik wordt belangrijker dan bezit. Toch is er nog steeds een groep die een auto van de zaak wel belangrijk of zelfs noodzakelijk vindt, omdat men voor zijn werk de hele dag op pad moet. Corona heeft ook in die leasemarkt voor veranderingen gezorgd. Mensen zaten noodgedwongen thuis en de duizenden leaseauto’s stonden voor de deur. Daaruit volgt automatisch de conclusie dat er veel minder kilometers zijn gereden. Veel bedrijven hanteren echter een kilometerdrempel van aantal zakelijk gereden kilometers per jaar. Haal je die drempel als werknemer niet, dan kom je niet in aanmerking voor een leaseauto. Dan speelt ook de milieudruk een rol en dat brengt veel bedrijven op de gedachte over te stappen op een mobiliteitsbudget dat elke werknemer naar eigen inzicht mag besteden. Iemand rijdt bijvoorbeeld met zijn eigen auto naar een zakelijke afspraak en declareert reiskosten. Ook auto’s poolen is steeds meer in opkomst, waarbij meerdere medewerkers een zakelijke auto delen. Bovendien dienen zich steeds meer alternatieven aan, zoals een e-bike of intensiever gebruik van het OV. Het lijkt er dus op dat de tijd van het traditionele leasecontract op zijn retour is.

Zakenreizen

En dan het zakelijke vliegverkeer, daar zit het verdienmodel voor de traditionele vliegmaatschappijen. Zakelijk vliegen stortte tijdens corona vrijwel helemaal in en bedrijven en hun medewerkers werden gedwongen andere communicatiemiddelen te ontdekken. Conferencecalls werden gemeengoed, zoomen verving het vliegen. De voordelen zijn groot. Een trip naar bijvoorbeeld Houston of Shanghai komst veel tijd, geld en energie van de medewerker. Wanneer je dat volledig zou vervangen door meerdere zoomgesprekken lijkt iedereen, behalve de vliegmaatschappijen en hotellerie, te winnen. Die vlieger gaat niet helemaal op. Soms is het gewoon nodig je gesprekspartners in de ogen te kijken en hun nieren te proeven. Welk vlees heb ik in de kuip, hoe degelijk ziet hun bedrijfsvoering er uit, kan ik deze toekomstige partner vertrouwen? Dat gaat niet via het beeldscherm, zakelijk reizen zal voor een deel dus best wel herstellen, maar niet meer naar het niveau van 2019. Daarbij speelt ook het milieu-aspect een grote rol. Steeds meer bedrijven verbieden vliegreizen over afstanden die ook met een trein gemakkelijk te overbruggen zijn. Dus ook in deze branche zal het een en ander veranderen en vooral de oude traditionele vliegmaatschappijen voelen zich terecht in hun voortbestaan bedreigt, want de concurrentie met lowcost carriers aangaan lijkt op voorhand een verloren race. We gaan het zien.