Formuleer zerotolerance-beleid rond pesten op de werkvloer: ‘Als de werksfeer letterlijk is verpest’

Beste ondernemer, maak nu eindelijk eens serieus werk van het terugdringen van het ziekteverzuim. Dat bespaart geld, maar nog veel belangrijker, je investeert in een plezierige werkplek met een goede sfeer, waar mensen het prettig vinden om met collega’s en klanten samen te werken. Dat alleen al is enorme winst. Hoe? Doe bijvoorbeeld iets aan pesten op de werkvloer, dat voorkomt ziekteverzuim en in extreme gevallen zelfdoding. Uit onderzoek blijkt dat bedrijven te weinig of zelfs helemaal geen aandacht besteden aan dit probleem. Geloof het of niet, pesten komt in vrijwel elk bedrijf voor en het heeft een enorme impact.

Pesten? Is dat niet iets voor de basisschool en middelbare school? Nee, het komt ook op de werkvloer voor. Pesten op het werk kan allerlei vormen aannemen, van verbale agressie tot bedreigingen, intimidatie, vernedering of zelfs sabotage door te verhinderen dat het werk naar behoren kan worden uitgevoerd. Mensen krijgen zinloze opdrachten, worden opzettelijk verkeerd beoordeeld, worden genegeerd of buitengesloten, belachelijk gemaakt of er wordt over ze geroddeld.

GROEPSGEDRAG

Pesten is groepsgedrag. Uiteraard staan de pester en de gepeste centraal, maar de grootste groep wordt gevormd door meelopers en omstanders. De collega’s die het zien, maar er niets aan doen. Wie wordt het vaakst gepest? Dat zijn de collega’s die op de een of andere manier afwijken van de groepsnorm. Dan wordt het risico dat je wordt buitengesloten groter en dat verlaagt de drempel tot pesten. Afwijken van de norm kan zich uiten in ogenschijnlijk normale zaken als afwijkende kleding of een andere huidskleur, maar het kan ook gaan om een afwijkende mening. De kans om slachtoffer te worden van pestgedrag wordt groter als je weerbaarheid klein is. Je bent letterlijk een gemakkelijk slachtoffer. Pestgedrag komt voor tot in de hoogste niveaus. Op de werkvloer gaat het vaker om fysiek pestgedrag, maar hoe hoger de functie, hoe moeilijker pestgedrag zichtbaar wordt. Pesten? Dit is toch gewoon een beetje plagen? Nee, er is een duidelijk verschil tussen pesten en plagen. Iedereen wordt wel eens geplaagd, maar als steeds dezelfde persoon het slachtoffer is, is er sprake van pesten.

‘Geloof het of niet, pesten komt in vrijwel elk bedrijf voor en het heeft een enorme impact’

ZELFMOORD

Pestgedrag kan door een groep of een enkel individu worden uitgevoerd. Het speelt zich zowel op de fabrieksvloer als in de kantoortuin af en het is niet leeftijd- of seksegebonden. Ook zijn er geen grote verschillen tussen lager- en hoger-opgeleiden. Eén op de tien werknemers in Nederland heeft er in meer of mindere mate last van. Pesten kan leiden tot bedrijfsongevallen, ziekteverzuim of zelfs langdurige burn out. Pesten tast namelijk de waardigheid van het slachtoffer aan. De gepeste werknemer komt vaak in een sociaal isolement terecht en hij verliest zijn zelfvertrouwen. Het leidt tot lichamelijke klachten, tot hart- en vaatziekten, maag- en darmklachten, hartkloppingen en slaapstoornissen. Houdt het pesten aan, dan kan dat zelfs leiden tot het posttraumatisch stresssyndroom met symptomen als nachtmerries, geheugenverlies, concentratieverlies en vermijdingsgedrag. In het meest extreme geval leidt pesten tot zelfdoding. Naar schatting is één op de tien zelfmoorden het gevolg van pesten. Niet alleen het slachtoffer maar ook werknemers die getuige zijn van pestgedrag kunnen klachten ontwikkelen en zich vaker ziek melden. De werksfeer is dan letterlijk verpest. Het ziekteverzuim zal toenemen, net als het personeelsverloop. Er zijn naar aanleiding van pestgedrag in Nederland naar schatting vier miljoen verzuimdagen per jaar en de schade bedraagt bijna een miljard euro. Een serieus probleem dus.

‘Maak heel duidelijk dat pesten op geen enkele manier zal worden geaccepteerd en verbind sancties aan pestgedrag’

NEEM PESTEN SERIEUS

Werkgevers en werknemers kunnen er veel tegen doen. Het is in elk geval belangrijk om pestgedrag snel te signaleren en zo snel mogelijk de kop in te drukken, want hoe langer het plaatsvindt, hoe moeilijker het wordt om pestgedrag tegen een persoon te stoppen. Het leidt in veel gevallen tot (gedwongen) vertrek van de persoon die wordt gepest of tot langdurig ziekteverzuim. Het vertrek van een murw gepest personeelslid zal niets oplossen, de werksfeer blijft voor de rest van de werknemers onveilig en de pester gaat op zoek naar een volgend slachtoffer. Wat kun je er tegen doen? Neem het serieus en formuleer een zerotolerance-beleid. Maak heel duidelijk dat pesten op geen enkele manier zal worden geaccepteerd en verbind sancties aan pestgedrag. Stel het bijvoorbeeld in werkoverleggen voortdurend aan de orde. Stel ook een vertrouwenspersoon aan, zo nodig buiten het bedrijf, zodat personen die worden gepest hun verhaal kwijt kunnen.

‘Niet alleen de gepeste is slachtoffer, pesten tast de bedrijfscultuur aan’

COMMUNICEER

Communiceer bedrijfsbreed over pestgedrag en benoem slachtoffer en pester. Benoem ook het zerotolerance-beleid, zodat pesten geen sluimerend bestaan kan gaan leiden. Uiteraard geef je als werkgever zelf het goede voorbeeld. Uit de praktijk blijkt dat gepeste werknemers zich niet snel melden, uit schaamte of angst dat daardoor het pesten zal toenemen. Pas wanneer ze zich zeker voelen dat hun klacht serieus zal worden genomen zullen ze hun probleem bij een leidinggevende of vertrouwenspersoon melden. Collega’s van een gepeste werknemer kunnen ook iets doen, want zij merken het gedrag vaak als eerste op. Ze kunnen de pester op zijn verwerpelijke gedrag aanspreken of er melding van maken. Uiteraard moeten ze het slachtoffer steunen.

GROTE SCHADE

De schade is groot, niet alleen in euro’s, nog veel belangrijker is de onveilige werksfeer die ontstaat in bedrijven waar pesten niet wordt aangepakt. Niet alleen de gepeste is slachtoffer, pesten tast de bedrijfscultuur aan. Het recht van de sterkste gaat gelden, met als gevolg dat hele teams veranderen, het werkplezier verdwijnt, het ziekteverzuim stijgt en personeel gaat omzien naar ander werk. En dat wil je als werkgever toch ten koste van alles voorkomen.