De ondernemer heeft invloed op zijn sociale omgeving

Jack Jansen is al 21 jaar coach en counselor voor het bedrijfsleven en inmiddels is hij ook auteur. Onlangs bracht hij onder de titel ‘Homo Reflectus- zelfvertrouwen vanuit eenheid- zijn eerste boek uit. Dit boek schreef hij niet met de ondernemer in zijn achterhoofd, maar hij vindt wel dat ondernemers de mogelijkheid hebben onze samenleving te beïnvloeden. Dat is de kern van zijn boek: de invloed van het individu op zijn omgeving en omgekeerd. Een gesprek.

Een ondernemer die invloed kan uitoefenen op onze samenleving, is dat niet raar? Hij heeft toch zijn handen vol aan zijn business? Jack Jansen: “Inderdaad, de meeste ondernemers die ik ken zijn hardwerkende mensen die bezig zijn om hun bedrijf, product of dienst in de markt te zetten en te houden. Wat ik bedoel met mijn uitspraak is gestoeld op de overtuiging dat ondernemen allereerst, nog voor het financiële aspect, een sociale activiteit is. Als we ondernemen doen we dit altijd met mensen; met onze klanten, leveranciers en onze medewerkers. En het is precies deze sociale positie gerelateerd aan geld, die maakt dat ondernemers wat mij betreft beïnvloedend vermogen hebben in het sociale veld. De mening die ik daarover heb, staat verwoord in mijn boek.”

ZELF
Jack trekt de invloed breder. “De achterliggende gedachte is dat het echt hoog tijd wordt om met elkaar, te beginnen met onszelf, in gesprek te gaan over de invloed die wij als individu hebben op onze samenleving en de samenleving op ons. Vooral met de mogelijkheden die social media ons bieden, kunnen we het niet langer uitstellen om onze eigen acties en reacties te toetsen. Wat mij betreft is de graadmeter hiervoor of mijn uitspraak of handelingswijze bijdraagt aan sociale verbinding en cohesie of dat deze een impuls geeft aan verwijdering en tweespalt. In mijn boek beschrijf ik hoe we ons als individu ontwikkelen tot wie we zijn. De identiteit die we hebben of zeggen te hebben is namelijk vooral een onbewust proces van aanpassing en vorming, op basis van de ervaringen die we hebben opgedaan tijdens ons leven. Aan deze vereenzelviging hangen wij ons zelfvertrouwen op. Terwijl als we het woord ontleden, zelfvertrouwen over het vertrouwen in het ‘zelf’ gaat. En het ‘zelf’ is echt iets anders dan het ‘ik’ waarmee we ons hebben geïdentificeerd.”

IK
Het is volgens Jack Jansen niet zo ingewikkeld. “Het ‘zelf’ is datgene wat los staat van identificering. Het doet ‘geestelijk’ net zo goed zijn werk als fysiek. Het ‘zelf’ stuurt alles aan wat wij autonome processen noemen, hartslag, ademhaling, immuunsysteem, of onze spijsvertering, dat gaat vanzelf. Het ‘ik’ is alles waarmee we ons vereenzelvigd hebben. Mijn lichaam, mijn persoonlijkheid, mijn bezit, mijn gedachtegoed. En het is deze identificatie die het uitgangspunt vormt van waaruit wij onszelf en de wereld om ons heen waarnemen en van waaruit wij reageren. Door bewuster te worden van hoe ons ‘ik’ handelt kunnen we zien wanneer we verbindend of conflicterend bezig zijn.”

STRIJD
Dat betekent in de optiek van Jansen niet dat we dan allemaal maar hand-in-hand rond het kampvuur moeten zitten. ”Dat zou mooi zijn, maar dat gaat echt niet lukken.
In onszelf en daarmee in onze samenleving zal discussie, conflict en strijd altijd aanwezig zijn. Wat we wel kunnen leren is dat we de drang tot escalatie in bedwang weten te houden. Wij mensen hebben een enorm potentieel aan creatie maar ook de ‘gave’ tot destructie in ons. Waar het mij om gaat, is dat we leren om meer verbindend naar elkaar te zijn in plaats van conflicterend. Hiervoor moeten we erkennen dat we, totdat we ons meer bewust worden van ons handelen, vooral primair reageren. En niet zozeer primair vanuit emoties, maar meer dat ons handelen een re ex is die geënt is op het gedachtegoed dat we aanhangen. Een ondernemer die denkt klanten te moeten behagen en leveranciers te onderdrukken, leeft vanuit een perspectief waarin verdringing blijkbaar een rol speelt. Dus neen, het gaat niet over dat alles en iedereen mooi is en de utopie van ‘pais en vree’, maar wel over bewustwording van eigen handelen.”

RYANAIR
Zorgt zelfvertrouwen voor een succesvolle carrière? “Misschien zijn we wel geneigd om deze vraag, al dan niet volmondig, met ‘ja’ te beantwoorden. Het lijkt ook erg voor de hand liggend. “Doordat ik op mezelf vertrouwde, realiseerde ik mijn doelen en werkte me dwars door mijn tegenslagen heen”. Of soortgelijke teksten al dan niet ondersteund met bijpassende affirmaties en conditionering verhogende rites. Maar kunnen we dat zeker weten? Kunnen we er onvoorwaardelijk vanuit gaan dat het ons zelfvertrouwen is geweest wat ons de successen heeft gebracht? Ryanair baas Michael O’Leary, een van de rijkste Ieren van dit moment, is ontegenzeggelijk een succesvol zakenman. Vanaf 1991 zwaait hij de scepter bij deze no frills luchtvaartmaatschappij.
En dat betekent dat je zo’n beetje voor alles betaalt nadat je gescoord denkt te hebben op een ogenschijnlijk goedkoop vliegticket. Een business-model wat de markt heeft opgeschud en absoluut uit zijn koker komt. Heeft O’Leary zijn succes te danken aan zijn zelfvertrouwen? Het heeft er alle schijn van. Michael O’Leary zegt wat hij denkt, ook al gaat dit volledig tegen de bestaande orde en heersende denkbeelden in. Door dit succes heeft hij ook macht gekregen en inmiddels weten we waartoe dat kan leiden. Meer dan 400.000 passagiers zijn dezer dagen gedupeerd door het van de een op de andere dag schrappen van vluchten. Ook dat komt uit zijn koker. Aan zelfvertrouwen geen gebrek. Aan inlevingsvermogen des te meer. Vanuit zelfvertrouwen kunnen we een onzichtbare grens overschrijden en in het luchtruim van narcisme terechtkomen. Eenmaal daar aangekomen nemen we misschien wel waar wat een ander van ons vindt, maar laten we ons daardoor niet weerhouden dat te doen waarvan wij denken dat het bijdraagt aan ons succes. Het doel heiligt dan de middelen, want we kunnen tenslotte niet met alles en iedereen rekening houden.”

“Gelukkig gaan we nog dood, zodat het leven zelf laat zien dat het met die maakbaarheid wel meevalt”

IS SUCCES EEN KEUZE?
Veel literatuur over zelfvertrouwen komt overwaaien uit de Angelsaksische landen en dan vooral de VS. “De teneur in deze bovenal niet wetenschappelijke geschriften, is dat we ons leven en onze carrière volledig in eigen handen hebben. Succes is een keuze wordt ons als worst voorgehouden. En omdat we de ander eerder geloven, zeker als deze succesvol is of beweert te zijn, dan inhaleren we dit gepredikte evangelie en volgen we de 3-, 7- of 12- stappenplannen van deze zelfbenoemde apostelen. Maar getuigt dat van zelfvertrouwen? Wat maakt dat we zo graag succesvol willen zijn dat we bereid zijn onze denkbeelden en daaraan gerelateerd gedrag te laten bepalen door anderen die succes verkopen als een cursus ‘taartbakken voor beginners’. “Ook jij kunt het leren”. Ook jij kunt een succesvolle carrière hebben. Zolang we succes definiëren in competitieve termen en als ‘beter dan het voordien was’, zullen we moeten strijden met de concurrenten (beter, goedkoper, sneller), leveranciers (uitwringen), klanten (“U bent koning”) en onze collega’s (“de fout ligt bij hun”). Al deze strijd kan zeker tot succes leiden. De O’Learys van deze wereld laten ons dit zien. Als we daarentegen een succesvolle carrière definiëren als een loopbaan die ons geleerd heeft dat ‘zaken’ gaan zoals ze gaan. En dat we lopende dit pad hebben gemerkt dat we o.a. beschikten over talenten, discipline en eigenwijsheid. Dat we konden volharden als dat nodig was en opgeven als we niet meer konden. En dat we constateerden dat we in het opgeven misschien wel ‘dromen’, of waren het illusies, moesten loslaten, maar dat degenen die van ons hielden niet minder om ons gaven. Zodat we uiteindelijk tot een herdefiniëring van succes konden komen. Succes bleek de optelsom van alle winst en verlies te zijn en bovenal het besef dat wij konden berusten en vervolgens rust vinden in de ‘gang der zaken’.”

LEVENSPAD
Onze carrière is volgens Jack Jansen de weg die we bewandelen, ons levenspad. “Dit pad bewandelen we nooit alleen, we doen dit altijd samen met anderen. En het is deze ervaring van het delen met anderen wat ons een rijk en succesvol gevoel geeft. Het gevoel van zelfvertrouwen. En het is dit vertrouwen in het ‘zelf’, dat deel in ons wat niet afhankelijk is van resultaten, wat ervoor zorgt dat we succesvol zijn. Dus inderdaad, zelfvertrouwen draagt bij aan een succesvolle carrière. En een succesvolle carrière draagt bij aan zelfvertrouwen. Het enige wat we hoeven doen is al onze ervaringen serieus te nemen en niet te oordelen over onszelf of onze resultaten. En last but not least, of misschien moeten we er wel mee beginnen, eindelijk te begrijpen dat zelfvertrouwen echt iets anders is dan vertrouwen op het zichzelf altijd centraal stellende ‘ik’.

Want niet alleen O’Leary stelt zichzelf als middelpunt in zijn universum, als zelfbenoemd ‘regisseur van ons eigen succes’ doen wij daar maar al te graag aan mee.”

GELUKKIG GAAN WE DOOD
“In je boek benoem je een aantal maatschappelijke invloeden op ons zelfvertrouwen, waarom heb je net deze beschreven?” “Ik had inderdaad meer en andere kunnen nemen, maar deze zijn voor mij vooralsnog de belangrijkste. Religie, maakbaarheid, materialisme, individualisme, radicalisering en het recht van meningsuiting hebben voor mij zo’n impact op ons dat het van belang is om ons daar bewust van te worden.
In mijn research voor dit boek werd mij steeds duidelijker dat wij als mens voor de onzekerheid van ons bestaan een oplossing hebben gevonden. Duizenden jaren in de religie en sinds het sterven van God werd de mens zelf, eerst nog via de rede, het centrale antwoord op zijn eigen vragen. De maakbaarheidscultus waarin we beweren naar onszelf dat we alles kunnen bereiken wat we willen als we dit maar genoeg en vurig wensen, visualiseren, ons best doen, plannen maken, focussen en andere mentale trucs, is zo wijdverbreid, dat het nog niet meer ter discussie wordt gesteld. We maken ons er zelf gek mee. Gelukkig gaan we nog dood, zodat het leven zelf laat zien dat het met die maakbaarheid wel meevalt. Door te beseffen wat ons zoal maatschappelijk beïnvloed, zijn we beter in staat onszelf af te vragen of we dit nog langer willen.”

DE ONDERNEMER
Wat kan de ondernemer met het boek? “Een goede vriend van ons suggereerde dat het boek in elk geval uitermate geschikt is om het probleem van een te korte tafelpoot op te lossen. Leg het boek eronder en je tafel is weer stabiel. Dat was niet mijn uitgangspunt toen ik met dit boek begon, ik onderschrijf zijn gedachte: gebruik het waar het voor jou bruikbaar is. Als jij jouw zelfvertrouwen wilt vergroten en daarmee bijdraagt aan meer sociale cohesie is mijn echte missie met dit boek geslaagd.”