Coronacrisis brengt mentale gezondheid in gevaar

Jongeren worden hard geraakt

Covid-19 heeft nog een onverwacht gevolg, het heeft een sterke negatieve invloed op de geestelijke gezondheid van de Nederlandse bevolking. Vooral de zorgen voor kinderen en jongeren zijn groot en acuut.

Eenzaamheid, angst voor de toekomst, verveling. Allemaal zaken die op termijn slecht zijn voor je mentale welbevinden. Het maakt mensen depressief. Want dat is wat er op dit moment aan de hand is. Naast alle ziekenhuisopnames, mensen die overlijden, lijden veel Nederlanders aan allerlei vormen van neerslachtigheid en depressie. En dat geldt voor de tweede golf nog meer dan voor de eerste, de gevolgen hakken er dieper in. Dat heeft er mee te maken dat nu duidelijk wordt dat er geen gemakkelijke oplossing is. Toen de overheid in juli de maatregelen sterk afschaalde ontstond er een gevoel dat het ergste nu wel voorbij was. Er zou binnen afzienbare tijd een vaccin worden ontwikkeld en dan zouden we de winter wel doorkomen. Er ontstond weer een positief perspectief, het zou allemaal toch nog goed komen. De werkelijkheid bleek anders.

Tweede golf is gemeen

In september gooide het virus opnieuw roet in het eten, ook omdat er tijdens de zomervakantie veel te los is omgesprongen met maatregelen als afstand houden en niet in groepen verkeren. Jongeren – maar zij zeker niet alleen – brachten het virus massaal mee van uitbundige vakanties in Spanje en Portugal. Dat leven ging in Nederland nog even lekker door met als gevolg dat er in september een stroom nieuwe besmettingen op gang kwam en nieuwe maatregelen nodig werden. En de tweede golf lijkt voor veel meer problemen te gaan zorgen dan de eerste. Het virus laat zich door een eerste reeks maatregelen niet verdrijven, het is hardnekkig en gemeen. Weer kunnen ziekenhuizen de stroom besmettingen niet aan, weer heerst er met name bij mensen met onderliggende gezondheidsklachten en bejaarden angst, maar zeker niet bij hen alleen. Jongeren raken murw van al het slechte nieuws en het gebrek aan sociale contacten. Plotseling blijkt dat de smartphone toch niet het belangrijkste is in het leven. Dat zijn je leeftijdsgenoten, de contacten met andere mensen, met je medescholieren, leraren, met je vrienden, op de sportclub en in de disco.

Zwaarmoedig

De eerste ‘beperkte’ lockdown hebben we alweer te pakken, dat geeft de al stevig gekneusde economie opnieuw zware klappen. Zijn die maatregelen afdoende? Het heeft er alle schijn van dat we het daar deze keer niet mee gaan redden. Specialisten en epidemiologen voorspellen dat Kerstmis dit jaar wel eens een zeer eenzaam feest zou kunnen worden. En daar word je niet blij van, zeker niet de mensen die al een ggz-geschiedenis hebben of die gevoelig zijn voor de treurigheid die herfst en winter toch al met zich meebrengen. Slechter weer, veel donkere dagen, minder naar buiten en dus minder sociale contacten, dan word je vanzelf zwaarmoedig. Vooral ook jongeren lijken hard te worden geraakt en dat heeft (langdurige) gevolgen voor hun psychische welbevinden.

Geen draaiboek

Een gezondheidscrisis van deze omvang is nieuw, er ligt dus ook geen draaiboek klaar. Dat is een van de redenen waarom niet helder is wat er de komende maanden gaat gebeuren en welke maatregelen daarvoor noodzakelijk zijn. Bovendien blijkt dat maatregelen vooral een nationaal karakter hebben, elk land stelt eigen prioriteiten en handelt meer of minder efficiënt. Een gemeenschappelijk rode lijn is er niet. De vooruitzichten voor een vaccin zijn bovendien niet helder. En even voor alle duidelijkheid, een vaccin is geen medicijn. Er zijn middelen bekend die de werking van het virus vertragen of de klachten verminderen, maar er is geen enkel medicijn dat virussen doodt. Tegen geen enkel virus. Er is een wereldwijde race bezig om zo snel mogelijk een vaccin te ontwikkelen en het ene land neemt tijdens de test- en ontwikkelingsfase meer risico’s dan het andere. En mocht er binnen afzienbare tijd een vaccin zijn, dan volgt het productieprobleem en wacht ons een logistieke operatie van ongekende omvang, waarbij het risico van ‘eigen volk eerst’ alles nog kan verergeren. Tegen die achtergrond is het niet zo vreemd dat veel mensen zich langdurig zorgen maken. Wat gaat er gebeuren en op welke termijn?

Meer dan 50%

Uit een in september uitgevoerd onderzoek onder 25.000 leden van het eigen opiniepanel van EenVandaag geeft meer dan de helft van de ondervraagden aan een of meerder psychische klachten te hebben gekregen door het coronavirus. Ze missen contact, spontaniteit en zekerheid in hun leven. Die klachten variëren van piekeren en lichte prikkelbaarheid tot depressiviteit en paniekaanvallen. Het zou voor de hand liggen dat ouderen zwaarder zijn getroffen dan jongeren, maar dat is niet zo. Onder jongeren tot 35 jaar heeft 74% last van mentale klachten, zoals eenzaamheid (38%), stress (40%) en vermoeidheid (36%). Jongeren lijden overduidelijk onder het stilvallen van sociale interacties. Door het gedwongen thuiszitten nemen de zorgen over huiselijk geweld toe. De angst voor een grote studieschuld en werkonzekerheid vergroot de kans op latere psychische problemen. Zeker is dat de coronacrisis veel schade toebrengt aan de sociaal-emotionele ontwikkeling van jongeren. Van de 65-plussers zegt 48% een of meerdere mentale klachten te ervaren, zoals eenzaamheid, angst en slaapproblemen. Het vertrouwen in de nabije toekomst is wankel, veel mensen geven aan bang te zijn voor de economische gevolgen van corona op hun maatschappelijke en financiële situatie.

Wat te doen?

Maar wat te doen als je je rot voelt, lusteloos, alleen of depressief. Praten helpt. Contact houden met vrienden en bekenden of familieleden ook, want gedeelde smart is halve smart. Probeer er een gezonde levensstijl op na te houden. Problemen los je niet op door meer te gaan roken en drinken. Ga naar buiten, maak een wandeling, dat zet je verstand even op iets anders dan corona. Misschien is het een idee om minder naar de berichtgeving rond corona te kijken en luisteren. Let eens wat minder op wat iedereen roept op social media. Heb je toch behoefte aan informatie, zoek dan naar betrouwbare bronnen. Houd je aan de feiten, geneuzel is er al genoeg en daar ga je je echt niet beter door voelen. En zoek als je er echt niet uitkomt contact met je huisarts of met andere hulpverleners, krop je gevoelens in elk geval niet op, want je bent echt niet de enige die lijdt onder deze crisis. En ten slotte nog dit; verlies de moed niet, want ook aan deze coronacrisis komt een einde.