Column Wouter van der Loon: ‘Mensen deugen meestal’
Recentelijk las ik het boek van Rutger Bregman, ‘De meeste mensen deugen’. Een aan te raden boek, zeker ook in Kersttijd. De titel riep bij mij wel de vraag op hoeveel ‘meeste’ is, 51 % maakt behoorlijk verschil met 99 %. Een aanbeveling van de auteur, die ik overigens niet opvolg, is geen nieuws meer te lezen of te kijken, omdat dat nieuws ons een te negatief beeld geeft over de mens en onze omgeving. Nieuwsmedia focussen zich op wat er niet goed gaat en niet op wat positief is.
Ik ben als gereformeerd jongetje zelf opgevoed met de gedachte dat wij in zonde ontvangen en geboren zijn en dat de mens geneigd is tot alle kwaad, waarbij de tweede wereldoorlog als treffend voorbeeld gold over waartoe de mens in staat is. Het leven werd beschouwd als een strijd tegen het kwaad in jezelf, waarbij goddelijke regels en liefde voor god en de medemens de belangrijkste wapens in die strijd waren. Hij die zichzelf overwint, is sterker dan hij die een stad inneemt (Spreuken). En hopen op de heilige geest als helpende hand in de strijd.
De wetenschap, althans een deel daarvan, ontwikkelde ook het idee dat de mens feitelijk een dier is omhuld door een dun laagje beschaving. Een dun laagje dat snel kan breken, waarbij het beest in de mens een kans kon krijgen. De mens als wolf. Homo homini lupus. Trouwens een enorme onderschatting van het sociale gedrag van wolven.
In de jaren 60 ontwikkelde McGregor de X en Y-theorie. Managers kunnen een X-beeld van medewerkers hebben en hen zien als lui, niet dynamisch en onverantwoordelijk. Managers kunnen ook een Y-beeld van medewerkers hebben, waarbij ze medewerkers zien als zelfsturend, ambitieus en creatief. Hij ontdekte daarbij dat medewerkers zich gingen gedragen conform het beeld dat hun baas van hen had. Het beeld van de manager beïnvloedde zijn gedrag en dat gedrag beïnvloedde weer het gedrag van die medewerkers. Een zelf vervullende voorspelling. De conclusie is in ieder geval dat een positief beeld van onze medemens de kans dat hij of zij zich positief gedraagt groter maakt en dat een negatief beeld de kans kleiner maakt. Helpend daarbij kan zijn het beeld vast te houden dat de kans groot is dat anderen niet beter of slechter dan wijzelf zullen zijn. Wat is ons beeld over onszelf?
Als mediator zie ik regelmatig ook de mens op zijn slechtst. Wanneer de spanningen te hoog op zijn gelopen hebben mensen geen conflict meer, maar heeft het conflict hen. Dat gebeurt eigenlijk ook bij mensen die best het goede willen. Het goede willen, betekent niet altijd het goede doen. Niet slecht zijn en wel deugen, betekent niet vanzelfsprekend je goed en deugdelijk gedragen.
Voor Kerst en voor het nieuwe jaar een mooie uitdaging: Hoe kunnen we anderen stimuleren het goede in zichzelf te laten zien en te versterken? Elkaar respectvol behandelen. Wat gij wilt dat u geschiedt, doe dat ook met een ander.
Wouter van der Loon
Docent, mediator, organisatiecoach
