Column Wouter van der Loon

Tevredenheid en ambitie

Bewuste verandering wordt teweeggebracht door mensen die onvrede voelen met de bestaande situatie en de ambitie hebben om daar wat aan te doen. Verandering is iets bestaands loslaten, afscheid nemen van hoe het was en een nieuwe situatie bewerkstelligen of accepteren.

In de handboeken over HR-beleid – je mag het van mij ook personeelsbeleid noemen – wordt vaak ingegaan op het belang van tevreden medewerkers en veel beleidsplannen op HR-terrein richten zich dan ook mede op medewerkerstevredenheid. Zo worden er in veel organisaties periodiek onderzoeken gedaan om de medewerkerstevredenheid te meten.

Is er geen spanning tussen de toenemende organisatie-behoefte aan dynamiek, flexibiliteit en verandering en het streven naar tevreden medewerkers? Als die medewerkers echt tevreden zijn, willen ze dan nog wel verandering? Willen ze niet gewoon houden wat er is?

Uit de psychologie weten we dat tevredenheid vaak het gevolg is van een positief uitpakkende vergelijking. Wij kijken om ons heen en vergelijken onze situatie met die van anderen. Hebben we in vergelijking met anderen het wat beter zijn we tevreden. Ervaren we wat we hebben als minder zijn we ontevreden. Als iedereen in mijn omgeving 30.000,- euro per jaar verdient en ik 35.000,- euro is
de kans erg groot dat ik tevreden ben. Verdien ik nog steeds 35.000,- en iedereen in mijn omgeving 40.000,- is de kans groot dat ik ontevreden ben over dat salaris.

Een onderzoek naar topbestuurders leverde op dat vrijwel iedereen bereid was genoegen te nemen met minder salaris, onder voorwaarde dat dat ook voor anderen zou gelden. Zo wijzen topbestuurders van banken er op dat hun salarissen in vergelijking met hun collega’s bij Engelse banken eigenlijk heel laag zijn (en dus omhoog moeten). Ze vergelijken zich niet met het grootste deel van hun medewerkers die aanmerkelijk lagere salarissen verdienen. ‘Het gras is altijd groener bij de buren’; we hebben vaak een ontevreden makende neiging om ons te vergelijken met mensen die het beter hebben in plaats van slechter. Maar die vergelijking voedt wel onze ambitie! Als het verschil te groot wordt stopt overigens
die vergelijkingsbehoefte. Het verschil wordt dan bijna onvoorstelbaar.

Terug naar verandering. Mensen die zeer tevreden zijn met zichzelf, vaak noemen we dat zelfgenoegzaam, zijn meestal mensen die niet echt werken aan zichzelf. Waarom zouden ze ook? Medewerkers die heel erg tevreden zijn met hun situatie zullen zich hechten aan die situatie en die niet snel los willen laten. Hoogstens willen ze nog meer van hetzelfde, zeker als ze zien (de vergelijking)
dat meer mogelijk is.

Ik kom eigenlijk veel mensen tegen die tevreden zijn met wat ze doen, maar last hebben van alles wat een organisatie doet om hun werk lastiger te maken. Grote factoren daarbij zijn vaak bureaucratie en leiding die niet echt meerwaarde aan de werkluitvoering levert.

Ik denk dat goed HR-beleid streeft naar een evenwicht tussen tevredenheid en ambitie, overigens vaak een persoonlijke zaak (en dus maatwerk), dit naast het weghalen van belemmeringen om het werk goed te doen. Weghalen van bronnen van ergernis, maar zeker niet te veel ‘pamperen’. Veranderen vooral als
ruimte bieden.

Wouter van der Loon
Organisatieadviseur, docent en mediator