Column Jack Jansen: “Van resources naar potentieel”
Sinds mensenheugenis, zeker als ons geheugen niet in staat is verder terug te kijken dan onze neus lang is, hebben wij andere mensen nodig om samen met hen te creëren en realiseren. Bedrijven en organisaties zijn onder andere fenomenen die daaruit zijn voortgekomen. Rond 1860 startte de industriële revolutie in Nederland. In grote getale kwamen we te werken in omgevingen die massaproductie realiseerden. Vanaf toen en tot lang in de vorige eeuw was er de afdeling personeelszaken die zich bezighield met alles wat met de mensen die bij dit bedrijf of deze organisatie werkten te maken had. Soms waren het bedrijven die mensen volledig onderdrukten en net zo vaak hadden ze het beste voor met hun medewerkers. Al was dat laatste vaak gekoppeld aan paternalisme, simpelweg omdat onze maatschappij gebouwd was op het principe van de masculiene hegemonie.
Vanaf de jaren 80 van de vorige eeuw kwam de term Human Resource management in zwang. Het gedachtengoed waarbij de mens als bron voor de opbrengt van de organisatie werd gezien. Iedere medewerker moest voldoen aan werkpatronen die gebaseerd waren op efficiency- en effectiviteitscriteria. De organisatie moest wel, want ze hadden zich gekoppeld aan het paradigma ‘kwaliteit tegen de laagste prijs’. De klant was tenslotte koning en koningen hebben de neiging tot op z’n minst veeleisendheid of zelfs dwingelandij. Hieruit ontstond een cyclus waarin we steeds meer gingen leveren tegen een steeds lager rendement. Kleine bedrijven konden niet overleven en werden opgekocht door grotere die meer budget hadden voor innovatie en door de schaalvergroting goedloper konden produceren. De individuele mens, wilde hij overleven in deze ratrace, moest zich wel aanpassen. Hij was voor zijn hypotheek tenslotte met handen en voeten gebonden aan zijn werk en daarmee werkgever.
Is dit een te ‘pessimistische’ voorstelling van zaken? Wellicht. En toch is het zinvol om naar de grondgedachte van dit culturele erfgoed te kijken en hoe dat zit bij uw organisatie of onderneming. Uiteraard heeft u het beste voor met uw medewerkers, maar als human resources nog steeds human resources heet dan is het maar zeer de vraag of u al bent losgekomen van het boven beschreven paradigma.
Recent neurologisch onderzoek toont overduidelijk aan dat wij slechts een klein deel van ons DNA-materiaal gedurende ons leven benutten. Dit betekent dat wij een ongekend overschot aan potentieel hebben. Dit potentieel kan slechts gebruikt worden als medewerkers zich veilig genoeg voelen om daadwerkelijk te leren en te ontdekken. En daar horen fouten bij. Als kind hebben we niet anders dan op deze manier geleerd. We speelden en maakten fouten. Totdat we het onder de knie hadden en er zelfs plezier aan beleefden om het te doen.
Ieder kader waarbij effectiviteit en efficiency bepalend zijn voor werkvormen, houding en gedrag, zal per definitie beperkend zijn voor dit ‘vermogen tot groeien’. Als u daarentegen de groei bij uw medewerkers stimuleert door ‘fouten’ toe te staan en ‘spel’ te stimuleren zal uw organisatie zich steeds verder ontwikkelen. Mensen zijn dan niet louter de bron van de opbrengt van uw organisatie, maar ook van hun eigen levensvreugde. En dan kunnen mensen veel, heel veel.
Jack Jansen
